SANSKRITOA
SANSKRIT, SÁNSCRITO, SANSKRIT
Language family: Indo-European, Indo-Iranian, Indo-Aryan, Sanskrit.
Language codes:
ISO 639-2 sa
ISO 639-2 san
ISO 639-3 san
Beste izen batzuk (autoglotonimoa: संस्कृतम् saṃskṛtam):
sanskrit [SKT] hizk. India.
INDIA
sanskrit [SKT] 6.106 hiztun (1981eko errolda); 194.433 bigarren hizkuntzatzat dutenak (1961eko errolda). Indo-European, Indo-Iranian, Indo-Aryan, Sanskrit. Hizkuntza nazionala.
Hizkuntza / lengua: sanskritoa / sanskrit / sánscrito / sanskrit.
Hiztunak / hablantes (2001): 60.000 (Rafael del Moral).
Herrialdea / país: India.
HISTORIA. Indo-ariar familiako an-tzinateko hizkuntza indoeuroparra, 15 mende baino gehiagoz Indian tradiziozko kulturaren espresio-bidea izana. Samskrta hitzak “hizkuntza perfektua” esan nahi du eta hinduismoaren hizkuntza erlijiosoa da eta budismoaren hizkuntza idatzia. Honen aurrean prakrta edo prakritoak daude, hizkuntza arruntaren erabilpenak. K.a. lehen milurtetik aurrera, sanskritoa idazteko hizkuntzatzat kontsakratu zen, eta aldi berean mintzaira hainbat dialektotan sakabanatu zen, India modernoko indo-ariar hizkuntzen iturri bilakatuz: hindiera, bengaliera, maratiera, penjabiera, asamesera eta abarren iturri. K.a. IV m.an Panini indiar hizkuntzalariak sanskritoa deskribatu eta idazteko gramatika bezala kodetu zuen devanagari alfabetoan. Sanskrito klasikoaren araudia sortu zuen eta orduz gero hizkuntzak kontsiderazio jainkotiarra lortu zuen budismoarentzat. Funtsezko testu erlijiosoak sanskritora itzuli ziren. Hizkuntza klasikoaren beste adar bat epopeiaren zerbitzura jarri zuten eta Mahabharata eta Ramayana idazteko balio izan zuen eta baita beste hainbat poema didaktiko eta urte-liburu historiko ere.
K.o. X. m.ra arte, Indiako ipar eta zentroko literatura sanskritoan bakarrik idatzi zen, Paniniren gramatika aintzat harturik. Ondoren bere eragin-alorrak galduz etorri zen, hizkuntza modernoei leku eginez. Gero eta zirkulu itxiagotan babestu zen. Hizkuntza artifizial bilakatu zen, non hieroglifikoa nagusitu zen. XVIII m.ra arte itxaron behar izan zen hizkuntzen historian bat gehiago izan zedin, mendebaldeko hizkuntzalariek berraurkiturik.
Sanskritoa ez da inoiz izan, stricto sensu, herri-hizkuntza ezta herriaren hizkuntza ere. Hala ere, izan duen kultur tradizioagatik, gaur Indian hizkuntza konstituzioanala da, nahiz eta gaur ez duen hiztun elebakarrik, ez duen familia-transmisiorik eta milaka eruditu batzuk bakarrik mintzatu. Bere egiturak fintasun perfektua du, latinaren eta grekoarena bezain ona edota agian bikainagoa. Veda izeneko testu-bildumek aberastasun morfologiko handiko hizkuntza kultoa erakusten digute eta aditzera ugarikoa. Hiztegia arranditsua du. 60 bat mila hiztun ditu gaur hainbat alorretan hizkuntza behikular bezala erabiltzen dutenak: literatura, tesi doktoralak, hainbat publikazio, erabilpen erlijiosorako etab.
HIZKUNTZA. Ezaugarri nagusiak.
Fonetika. Egitura bokaliko eta kontsonantiko perfektua du, soinuen paralelismoan onarritua.
Morfosintaxia. A) Izenek 3 numero dituzte (singularra, duala eta plurala), 2 genero (maskulinoa eta femeninoa) morfema uniforme eta salbuespenik gabe. B) 8 kasu ditu: nominatiboa, bokatiboa, akusatiboa, instrumentala, datiboa, ablatiboa, genitiboa eta lokatiboa. C) Atzizkien sistema argia da eta funtzioen arabera era uniformean banatzen da. D) Lehen pertsonaren izenordaina (ni) era ezberdinean adierazten da segun eta niaren kontzientziaz ari, niaren esanahiaz ari edota niaren pertzepzioa zein den... E) Baditu aditz-denborak orainaldian betikotzen den iragana adierazteko, geroaldian betikotzen den orainaldia adierazteko eta ekintzaren ziurtasuna matizatzen duen geroaldia adierazteko. F) Ondorengo moduak ditu: indikatiboa, subjuntiboa, optatiboa, injuntiboa eta agintera. Injuntiboa sistemaz kanpoko denbora da, orainaldi atenporal moduko bat, jainkoak zeruan bizi dira moduko esaldiak seinalatzeko adibidez. G) Menpeko perpausak oso gutxi daude garatuak, koordinazio oso aberatsa du. H) Hona hemen sanskritoz lehenengo 10 zenbakiak: ekas (1), dvau (2), trayas (3), catväras (4), pañca (5), sat (6), sapta (7), astau (8), nava (9), daśa (10).
Idazkera. Sanskrito arkaikoa edo vedikoa normalean devanagari edo jainkoen idazkeraz idazten da, ezkerretik eskuinera, brahmi alfabetotik abiatuta.
|
HISTORIA. Antigua lengua indo-europea de la familia indo-aria, que sirvió de expresión a la cultura tradicional de la India durante más de 15 siglos. Samskrta significa “lengua perfecta” y es la lengua religiosa para el hinduismo y la lengua escrita para el budismo. Frente a ella el prakrta o los prácritos que son los usos de la lengua común. A partir del primer milenio a.C., el sánscrito quedó consagrado como lengua escrita, mientras que la oral se confunde en dialectos que están en el origen de las lenguas indo-arias de la India moderna, llamadas prácritos: hindi, bengalí, maratí, penyabí, asamés... En el s. IV a.C. el lingüista indio Panini describió y codificó el sánscrito en una gramática escrita con el alfabeto devanagari. Creó la norma del sánscrito clásico y desde entonces la lengua se tiñe de una consideración divina al servicio del budismo. Se llevaron al sánscrito los textos religiosos fundamentales. Otra rama no litúrgica de la lengua clásica se puso al servicio de la epopeya y sirvió para la redacción del Mahabharata y el Ramayana así como otros poemas didácticos y anales históricos.
Hasta el s. X d. C. la literatura del norte y del centro de la India se escribe exclusivamente en sánscrito, respetando la gramática de Panini. Luego pierde sus ámbitos de influencia y deja espacios a las lenguas modernas. Se refugia en círculos cada vez más estrechos. Se convierte en una lengua artificial en la que triunfa el jeroglífico. Las palabras se rodean de doble o triple sentido. Debido a esta complejodad desaparece. Habrá que esperar hasta el s. XVIII, fecha en la que se recupera para la historia de las lenguas, redescubierta por lingüistas occidentales.
El sánscrito nunca ha sido, en sentido estricto, una lengua popular ni una lengua del pueblo. Sin embargo, por su tradición cultural, el sánscrito es lengua constitucional en India, aunque sea hoy lengua sin hablantes monolingües ni transmitida en el seno familiar y solo practicada por unos miles de eruditos. Su armazón resulta de una fineza perfecta comparable, e incluso superior, a la del latín y el griego. Las colecciones de textos llamados Veda dejan ver una lengua culta de gran riqueza morfológica y abundantes formas verbales. El vocabulario es fastuoso. Unos 60.000 hablantes pueden practicarla actualmente como lengua adquirida o vehicular en distintos usos culturales: literatura, tesis doctorales, publicaciones varias, uso religioso, etc.
LENGUA. Principales características.
Fonética. Dispone de una estructura vocálica y consonántica perfecta, basada en el paralelismo de los sonidos.
Morfosintaxis. A) Los nombres tienen 3 números (singular, dual y plural), 2 géneros (masculino y femenino) con morfemas uniformes y sin excepciones. B) Posee 8 casos: nominativo, vocativo, acusativo, instrumental, dativo, ablativo, genitivo y locativo. C) El sistema de sufijos es claro y se distribuye de manera uniforme según las funciones. D) El pronombre personal de primera persona (yo) se expresa de manera distinta según se trate de la conciencia de yo, del sentido de yo o de la percepción de yo... etc. E) Dispone para los verbos de unos tiempos correspondientes a un pasado que se perpetúa en el presente, y a un presente que se perpetúa en el futuro y a un futuro que matiza la certeza de la acción. F) Posee los siguientes modos: indicativo, subjuntivo, optativo, injuntivo e imperativo. El injuntivo es un modo fuera del sistema, algo así como un presente atemporal para indicar ideas como: los dioses habitanen el cielo. G) Las frases subordinadas están poco desarrolladas, pero es rica la coordinación. H) Los 10 primeros números en sánscrito son: ekas (1), dvau (2), trayas (3), catväras (4), pañca (5), sat (6), sapta (7), astau (8), nava (9), daśa (10).
Escritura. El sánscrito arcaico o védico se escribe habitualmente con la escritura devanagari o escritura de los dioses, de izquierda a derecha, desarrollada a partir del alfabeto brahmi.
|
GRAMATIKAK, METODOAK, ESKULIBURUAK
LA DECLINACIÓN SÁNSKRITA, César Mantilla Ortiz, 21x14, 130 or., Valladolid, 1904.
LEARN SANSKRIT IN 30 DAYS, National Integration Language Series, Balaji Publications, 18x12, 212 or., Chennai (India), 1967.
LOS GRANDES CLÁSICOS DE LA INDIA, Vol. 4, El śrīmad bhāgavatam, Primer canto, La Creación, 1095 or., Los Ángeles, 1983.
SANSKRIT, Teach yourself, A complete course for beginners, 20x13, 513 or., Kent (England), 1993.
SYSTEMS OF SANSKRIT GRAMMAR, Shripad Krishna Belvalkar, M.A., Ph. D., Bharatiya Vidya Prakashan, 21x13,5, 146 or., Delhi, 2004.
HIZTEGIAK, LEXIKOAK
SANSKRIT-ENGLISH / ENGLISH-SANSKRIT, Students dictionary, C.J. Bhat, Bharatiya book corporation, 5th Edition, 17,5x12, 123 + 76 or., Delhi, 2006.
ITALIANO-SANSCRITO / SANSCRITO-ITALIANO, Dizionari tascabili, 9000 vocaboli più frequenti del sanscrito, con scrittura devanagarica e traslitterazione, con un repertorio di oltre 1000 vocaboli dall’italiano, e un compendio di grammatica sanscrita, Avallardi, 11x8, 529+ 39, Printed in Italy, 1993.
SANSKRIT ALFABETOA
Sanskritoa da Indian hizkuntza klasikoa eta hinduismo, budismo eta jainismoaren hizkuntza liturgikoa. Halaber da Indiako 22 hizkuntza ofizialetako bat. Sanskrito izenak “fina” esan nahi du edo “kontsagratua” edo “santifikatua”. Beti izan da kontsideratua hizkuntza “jasoa” eta erabili izan da nagusiki liturgian eta zientziazko diskurtsoetan. Gaur batez ere erritual erlijioso hinduetan erabiltzen da himno eta mantrak errezitatzeko zeremoniazko hizkuntza bezala. XVIII. m.aren azkenaldiaz gero, sanskritoz idazteko latindar alfabetoa erabili izan da. Normalean erabilitako sistema International Alphabet of Sanskrit Transliteration (IAST) izan da, 1912az gero akademiak estandar bezala hautatua.
|
Sanskrit is the classical language of Indian and the liturgical language of Hinduism, Buddhism, and Jainism. It is also one of the 22 official languages of India. The name Sanskrit means "refined", "consecrated" and "sanctified". It has always been regarded as the 'high' language and used mainly for religious and scientific discourse. Today Sanskrit is used mainly in Hindu religious rituals as a ceremonial language for hymns and mantras. Since the late 18th century, Sanskrit has also been written with the Latin alphabet. The most commonly used system is the International Alphabet of Sanskrit Transliteration (IAST), which was been the standard for academic work since 1912.
|
SANSKRITOARENTZAKO DEVANĀGARĪ ALFABETOA
DEVANĀGARĪ ALPHABET FOR SANSKRIT
Bokalak eta bokalen diakritikoak / Vowels and vowel diacritics
Kontsonanteak / Consonants
Konjuntzio-kontsonanteen sail bat / A selection of conjunct consonants
Badira mila bat konjuntzio-kontsonante, zeinetatik gehienak bi edo hiru kontsonante konbinatzen dituen. Halaber daude lau kontsonantedun konjuntzio batzuk eta gutxienez ondo ezaguna den bost kontsonanteko bat.
|
There are about a thousand conjunct consonants, most of which combine two or three consonants. There are also some with four-consonant conjuncts and at least one well-known conjunct with five consonants.
|
Numeralak / Numerals
Testu-lagina sanskritoz. Arvind Iyengar-ek itzulia
Sample text in Sanskrit. Translated into Sanskrit by Arvind Iyengar
Letraldaera / Transliteration
Sarvē mānavāḥ svatantratāḥ samutpannāḥ vartantē api ca, gauravadr̥śā adhikāradr̥śā ca samānāḥ ēva vartantē. Ētē sarvē cētanā-tarka-śaktibhyāṁ susampannāḥ santi. Api ca, sarvē’pi bandhutva-bhāvanayā parasparaṁ vyavaharantu.
Testu beraren beste bertsio bat
Another version of this text
Stefan Steinsson-ek letraldatua / Transliteration (by Stefán Steinsson)
Sarvē mānavāḥ janmanā svatantrāḥ vaiyaktikagauravēṇa adhikārēṇa ca tulyāḥ ēva, sarvēṣāṃ vivēkaḥ ātmasākṣī ca vartatē, sarvē parasparaṃ bhrātṛbhāvēna vyavaharēyuḥ.
Itzulpena (Shriramana Sharma-k)
Translation (by Shriramana Sharma)
Gizon-emakume guztiak aske jaiotzen dira, duintasun eta eskubide berberak dituztela; eta ezaguera eta kontzientzia dutenez gero, elkarren artean senide legez jokatu behar dute.
(Giza Eskbideen Aldarrikapen Unibertsaleko 1. artikulua)
|
All human beings are born free and equal in dignity and rights. They are endowed with reason and conscience and should act towards one another in a spirit of brotherhood.
(Article 1 of the Universal Declaration of Human Rights)
| |
